Gdy w 1972 r do Iławy dotarła budowa linii kolejowej, łącząca Toruń - Wystruć, wybudowano tutaj pierwszy budynek. Stacja ta jednak była mało uczęszczana z powodu znacznego oddalenia od ówczesnego miasta. Wzniesiony w tamtych czasach budynek, w zupełności starczał do obsługi małej ilości pasażerów. Po otwarciu nowej linii kolejowej w 1986, stanowiącej część połączenia Gdańsk-Warszawa, rola Iławy znacząco wzrosła, a sama stacja stała się węzłową. Stację tą zaczęto nazwać Iławą wschodnią. Ponieważ obie linie nie należały do tego samego przedsiębiorstwa (Towarzystwo Kolei Malborsko Mławskiej i Królewska Kolej Wschodnia) funkcja Iławy jako punktu przesiadkowego i przeładunkowego była niewielka. W roku 1903 nastąpiło upaństwowienie wcześniej wymienionych przedsiębiorstw i wstąpiły one do kolei państwowych KPEV, co dało realną możliwość rozbudowy stacji która po otwarciu w 1902 roku linii z Iławy do Brodnicy była po prostu konieczna. Dwa lata później otwarto w Iławie siedzibę dla inspekcji ruchu kolejowego.
Miasto Iława nie posiadało statusu powiatowego. W XX wieku ulokowano tam kilka garnizonów wojskowych oraz wbudowano bardzo znaczący węzeł kolejowy Prus Zachodnich zaowocowało wzniesienie niezwykle okazałego budynku dworcowego. Projekt zrealizowany został przez architekta Paula Thoemera. Architekt ten zrealizował także inne podobne projekty w Kwidzynie oraz dla Grudziądza. Wszystkie trzy dworce miały podobną architekturę. Zostały wbudowane z powtarzalnych, analogicznych elementów przez co identyczna były stolarka okienna, glazurowane płytki, konsole wspierające drewniane sklepienia w holach oraz niektóre fragmenty budynków.
Dworzec w Iławie wzniesiony został w 1905 roku, jako główny budulec posłużyła popularna w tamtych czasach cegła oblicowana warstwą półklinkieru. W środkowej części dworca, architekt zaprojektował całkiem sporą halę, nad którą dach został przykryty drewnianą kolebką.
W ścianach od strony podjazdu i peronów umieszczono wielkie, ostrołuczne okna szklone witrażowo. W oknie od strony miasta umieszczono herb Iławy. W blendach na bocznych ścianach hali zostały namalowane herby miast, do których wiodły linie kolejowe wychodzące z Iławy: Gdańska, Działdowa, Malborka,Torunia, Brodnicy, Wąbrzeźna, Prabut i Kowalewa. Kasy biletowej okienko bagażowe umieszczono w aneksie po południowej stronie hali. Pomieszczenie łączyło się ze schodami wiodącymi do tunelu, z którego wychodziło się na perony. Po stronie północnej dworca umieszczono poczekalnię wraz z restauracją dworcową. Zaplecze kuchenne w piwnicach dworca połączono z restauracją windą towarową.Po stronie południowej budynku znalazły się pomieszczenia biurowe służące kolei. Równocześnie z dworcem powstał nawiązujący do niego stylem budynek poczty, przylegający do północnej ściany obiektu oraz wolno stojący budynek toalet dworcowych. Elementem historycznego zespołu były jeszcze wiaty peronowe, budynek telegrafu kolejowego i dwie wieże ciśnień.
W latach 20. XX wieku w związku ze zmianą granic państwowych i zmianami głównych kierunków ruchu planowano kolejną przebudowę iławskiego węzła i budowę zachodniej obwodnicy kolejowej miasta umożliwiającej przejazd bez zmiany czoła pociągu w relacji Malbork - Olsztyn4.W okresie narodowego socjalizmu prowadzono znaczne prace modernizacyjne na stacji Iława Główna, wzniesiono m.in. budynki warsztatów kolejowych czy kolejną wieżę ciśnień.Prace przy budynku dworcowym ograniczyły się jednak tylko do dobudowy niewielkiej przybudówki z tarasem w północno-zachodnim narożniku budynku.
W styczniu 1945 roku węzeł kolejowy w Iławie zajęła Armia Czerwona. Dworzec w tym czasie był miejscem szczególnie niebezpiecznym, mnożyły się rabunki i gwałty dokonywane na ludności cywilnej przez żołnierzy radzieckich5. Pod polski zarząd urządzenia kolejowe dostały się dopiero w sierpniu 1945 roku. W pierwszych dekadach po II wojnie światowej nie dokonywano większych remontów ani zmian w budynku dworca. Jedynie w latach70. XX wieku pomalowano ceglaną elewację dworca.
Kapitalny remont budynek przeszedł dopiero w latach 80. XX wieku. Remont był spowodowany pożarem, jaki strawił cześć pomieszczeń w południowym skrzydle budynku. W ramach tych prac wykonano m.in. remont dachu, całkowitą wymianę stolarki okiennej, remont wystroju najbardziej reprezentacyjnych pomieszczeń, w tym hali dworcowej i jej wystroju malarskiego, pomieszczeń poczekalni i restauracji z ich drewnianymi boazeriami i stropami belkowymi. Zaprojektowano również nowy system nagłośnienia i oświetlenia pomieszczeń dworcowych. W roku 1994 zmieniono formę głównych schodów prowadzących do hali dworcowej, przystosowując je jednocześnie dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Na początku XXI wieku wymieniono całe poszycie dachu. Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie z dnia 16.08.2006 r. budynek został wpisany do rejestru zabytków.
W roku 2010 na zlecenie Polskich Kolei Państwowych S.A. rozpoczęły się prace projektowe dotyczące remontu dworca, prowadzone przez Pracownię Rewaloryzacji Architektury Nowy Zamek z Warszawy. Wykonano kwerendę archiwalną dotyczącą obiektu. Ponieważ nie odnaleziono oryginalnej dokumentacji projektowej z początku XX wieku, w celu „rozpoznania”obiektu wykonano badania architektoniczne i konserwatorskie. Pod boazerią w holu głównym odnaleziono m. in. oryginalny cokół z płytek ceramicznych wykonanych przez Meklemburską fabrykę Boizenburger Wandplattenfabrik, Hansa Duesinga6. W dawnej sali restauracyjnej i saloniku pierwszej klasy odkryto dekorację malarską na ścianach i stropach.Malowaną dekorację w postaci wici ostu odnaleziono także na stropie hali głównej.
Spore trudności przysporzył projekt nowej stolarki okiennej oraz innych elementów całkowicie wymienionych w czasie remontu z lat 80. XX wieku. Zachowana dokumentacja ikonograficzna nie dawała podstaw do ich wiernej rekonstrukcji. W tych przypadkach oparto się na oryginalnych analogicznych elementach na dworcu w Kwidzynie. Na podstawie inwentaryzacji stolarki i krat kwidzyńskich zaprojektowano nowe elementy do Iławy. Na podstawie archiwalnych fotografii odtworzono żyrandol7 w sali restauracyjnej. Ławy w poczekalni zostały zrekonstruowane wraz z renowacją boazerii. Już na etapie projektu przewidziano także przywrócenie pierwotnej formy herbom z holu głównego, gdyż podczas prac konserwatorskich w latach 80. znacznie je uproszczono, a w niektórych wypadkach istotnie zmieniono.Przywracając im wygląd z początku wieku, oparto się na tym samym źródle, z którego korzystał Paul Thoemer, czyli publikacji Huppa z 1896 roku. Nie zdecydowano się natomiast na przywrócenie niemieckich nazw miejscowości na banderolach pod herbami.Polskie nazwy otrzymały jedynie neogotycką czcionkę.
Poza pracami czysto konserwatorskimi dworzec przeszedł również modernizację funkcjonalną.Został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, otrzymał windy, nowe sanitariaty, a w dotąd nieużywanych piwnicach powstało kilka lokali usługowych. Prace zarówno przy konserwacji i rekonstrukcji wystroju, jak i roboty czysto konstrukcyjne zostały wykonane niezwykle rzetelnie. Wiele elementów musiano wykonać specjalnie dla dworca w Iławie. Z Niemiec po raz drugi sprowadzono płytki na ściany i podłogę hallu. Nad wejście od strony miasta powrócił zrekonstruowany okrągły zegar.Dziś budynek dworca znów jest niewątpliwa ozdobą Iławy. Tak jak przed wiekiem jest także jednym z najpiękniejszych dworców w dawnych Prusach
0 komentarze
Posts a comment